In de podcast Something Spatial kwamen drie liefhebbers van kaarten en technologie samen: IT-journalist Sander Almekinders van Techzine en ICT Magazine, GIS-specialist en CTO Jeroen van Winden en host Niels van der Vaart, beiden van Esri Nederland. Het gesprek draaide om een vraag die veel organisaties bezighoudt: hoe navigeer je in een wereld waar technologische doorbraken zoals cloud, big data, GenAI en digital twins elkaar in hoog tempo opvolgen, zonder daarbij de controle te verliezen?
Verantwoord opschalen
Sander ziet dat innovatie het ene moment niet snel genoeg gaat terwijl het volgende moment het weer te hard gaat. Vanuit directie of bestuur klinkt de roep om iets te doen met cloud, big data of AI, waarna jaren wordt gebouwd aan pilots met technologie die uiteindelijk nooit in gebruik wordt genomen. Volgens hem ligt de uitdaging in de vertaalslag binnen organisaties: IT denkt in API-calls terwijl HR gewoon wil dat software werkt. Zonder onderling begrip stokt de implementatie vaak.
Jeroen herkent het patroon en benadrukt dat balans belangrijk is. Sommige medewerkers verlangen stabiliteit, terwijl anderen voorop willen lopen. De invoering van datagedreven werken strandt bijvoorbeeld vaak op veranderbereidheid, niet op de techniek. Het is volgens hem een kip-en-ei-verhaal: begin je met technologie of cultuur? Organisaties moeten ergens starten, maar zonder routekaart voor de hele organisatie blijf je hangen in proefprojecten.
De deelnemers zijn daarom voorstander van klein beginnen, maar dat moet niet betekenen dat het werk onzichtbaar blijft. Volgens Sander is het goed te focussen op een proces met grote zichtbaarheid en toegevoegde waarde, zoals in geval van AI het automatiseren van bepaalde processen in het klantcontactcentrum. Succes daar zorgt voor momentum, bewijs en daarmee draagvlak.
Agents, AI en het belang van datakwaliteit
Voor Esri onderzoekt Jeroen waar AI-agents (systemen die autonoom taken kunnen uitvoeren), software kunnen verrijken. De grootste kansen liggen volgens hem bij het genereren van formulieren en dashboards, ondersteuning van support-teams en zogenaamde natural-language toegang tot alle ruimtelijke data. Daarbij kent geografische data een belangrijk voordeel: veel datasets zijn wettelijk vastgelegd met bijbehorende kwaliteitseisen en metadata-standaarden. Dat maakt ze geschikt voor agent-gedreven toepassingen. Maar volgens Jeroen is het belangrijk om de kwaliteit te blijven bewaken. Slechte datakwaliteit verdwijnt namelijk niet door AI, het wordt juist uitvergroot. Een agent beslist immers welke datasets nodig zijn en zonder correcte metadata kunnen er verkeerde conclusies worden getrokken.
Sander denkt dat het belangrijk is dat AI-modellen kunnen aantonen hoe het tot beslissingen komt, zodat gebruikers dit kunnen nagaan en controleren. Voor Niels is transparantie de doorslaggevende factor: burgers die in de toekomst via een AI-agent vragen stellen (Wanneer wordt mijn afval opgehaald?) moeten kunnen controleren waarop het antwoord gebaseerd is.
Digital twins en autonome systemen
Een andere technologie die veel organisaties bezighoudt is de digital twin. In de maakindustrie zijn virtuele kopieën van bijvoorbeeld vliegtuigmotoren al gemeengoed. Een volgende stap die dankzij de opkomst van AI in een stroomversnelling komt, zijn digital twins die actief ingrijpen in de fysieke wereld, zoals in verkeersstromen of havens. Jeroen ziet in Rotterdam samenwerkingen met Cisco, Axians en IBM rond een autonome haven. Een chat-agent kan in daar lekentaal vragen beantwoorden, al zal naar verwachting het besturen van een schip voorlopig nog niet via een agent gebeuren. Cruciaal blijft dat de onderliggende data klopt, anders neemt de digital twin verkeerde beslissingen die gevolgen hebben in de echte wereld.
Transparantie is de sleutel
Tijdens het gesprek keert één woord steeds terug: transparantie. Of het nu gaat om AI-agents of digital twins, organisaties moeten inzicht geven in data, beslisregels en aannames. Alleen dan ontstaat vertrouwen bij medewerkers, klanten en burgers. Daarmee is transparantie het uitgangspunt voor organisaties om technologische ontwikkelingen te kunnen bijbenen en vooruit te kunnen in een steeds complexer landschap.
Benieuwd naar het hele gesprek? Beluister de aflevering hier.
