Onderwijsvernieuwing - verder kijken met ArcGIS voor op School

“Met alleen maar thuiszitten kom ik nergens meer…”, is een uitspraak die in deze tijd vaak te horen is. Zeker in de wetenschap dat veel evenementen zoals sportwedstrijden, festivals en andere grootschalige bijeenkomsten dit jaar zijn geannuleerd. Ook voor het onderwijs geldt dat klassenuitjes, schoolreisjes en veldwerk veelal niet doorgaan dit schooljaar. De coronapandemie biedt echter ook kansen voor het onderwijs. Veel docenten grijpen deze periode aan om nieuwe, online tools in hun onderwijs te implementeren. Daarmee is de coronapandemie een grote katalysator van onderwijsinnovatie. Welke rol speelt GIS in deze periode van onderwijsvernieuwing? 

Het voorbereiden en uitvoeren van veldwerk is één van de doeleinden waar ArcGIS voor op School veel voor wordt ingezet. Het doel van veldwerk bij aardrijkskunde is vaak om het kijken door een geografische bril te stimuleren. Kan dat in deze tijd van binnen zitten en binnen leren dan helemaal niet meer? Dat is zeker niet het geval. Leerlingen kunnen met een app op hun telefoon vanuit en rondom hun eigen huis gegevens verzamelen. Hiermee kunnen zij bijvoorbeeld een korte inspectie van de kwaliteit van de leefomgeving uitvoeren, een klein onderzoek doen naar voorzieningen in de buurt of de eigen omgeving inspecteren op factoren die invloed hebben op eventuele natte voeten na een fikse regenbui.

Leerlingen van het Lyceum Sancta Maria in Haarlem hebben een dergelijk veldwerk uitgevoerd. Zij deden onderzoek naar de spreiding van broodverkooppunten. De eerste vraag was: ‘Waar kan er brood gekocht worden?’ Vanuit huis konden de leerlingen de broodverkooppunten in kaart brengen. Vervolgens onderzochten de leerlingen of deze broodverkooppunten evenredig verspreid zijn over de eigen woonplaats. Door een analyse met hexagonen bovenop de kaartlaag met broodverkooppunten konden zij hierop antwoord geven.

Met de in dit onderzoek opgedane kennis en vaardigheden gaan de leerlingen een stapje verder. Docent Bart de Wolf: “Nadat de leerlingen het onderzoek naar broodverkooppunten gedaan hebben gaan ze een eigen ruimtelijk onderzoek bedenken. Ze mogen kiezen uit drie thema’s: de centrale plaatsentheorie van Christaller, stedelijke geleding of verzorgingsgebieden.” Hierdoor leren leerlingen door een geografische bril te kijken, bouwen zij relevante geografische kennis op en leren ze onderzoeksvaardigheden aan.

De bijdrage van GIS is meer dan alleen veldwerk. Voor docent Bart neemt GIS nu al een belangrijke plaats in zijn onderwijs in en hij verwacht dat de rol van GIS alleen maar groter gaat worden. “Wij willen ArcGIS voor op School breed gaan uitrollen binnen het vak Quest (een vak zoals Wetenschaporiëntatie Nederland, WON), zodat GIS wat losgeweekt wordt van aardrijkskunde. Ook geschiedenis, CKV, economie, biologie en informatiekunde kunnen gebruik maken van de mogelijkheden van deze software. In Quest komt onderzoek aan bod dat veel breder is dan alleen aardrijkskunde.” De mogelijkheden van ArcGIS voor op School, zoals data verzamelen, analyseren, visualiseren en de resultaten presenteren in bijvoorbeeld een StoryMap, zijn voor veel vakken interessant. GIS kan de spil zijn in vakoverstijgend onderwijs en het aanleren van 21st century skills. Laten we daarom een korte blik op de toekomst werpen.

Docent Bobby van Essen van het 4^de Gymnasium in Amsterdam heeft samen met zijn collega’s een helder toekomstbeeld van GIS in hun onderwijs. “Het doel is dat GIS een mooi nieuw instrument wordt in de gereedschapskist van leerlingen. Ik zie voor me dat leerlingen ArcGIS veel meer uit zichzelf gaan gebruiken, om bijvoorbeeld open data van gemeenten in eigen onderzoek mee te nemen.” Hierdoor kunnen er ook duurzame samenwerkingsverbanden ontstaan tussen scholen, gemeenten en andere organisaties waarin GIS een belangrijk onderdeel binnen de bedrijfsprocessen is.

Volgens Bobby zijn er nog veel stappen te maken om het geografisch denken van leerlingen met GIS verder te stimuleren: “Met ArcGIS voor op School kun je veel extra stappen maken door kaartlagen te combineren of nieuwe gegevens op de kaart te plotten. Dat geeft een hele andere dimensie, waarmee je andere leerdoelen kunt bedienen. Leerlingen kunnen veel meer eigen onderzoek doen, waarbij het gebruik van geografische bronnen veel dieper gaat. En leerlingen lopen tegen heel veel andere uitdagingen aan, waardoor hun probleemoplossend vermogen wordt getraind. Dat is een prachtige bijkomstigheid.”

Een doel van ArcGIS voor op School is om leerlingen meer inzicht te laten krijgen in de manier waarop kaartvisualisaties vervaardigd worden. Hierdoor zijn zij in staat om kritisch te kijken naar het subjectieve verhaal dat een kaart kan vertellen. Leerlingen krijgen daardoor zicht op ‘echt’ en ‘fake’ nieuws. Scholing van zowel docenten als leerlingen is hierbij belangrijk. Het beschikbare Nederlandstalige lesmateriaal van ArcGIS voor op School zorgt daarbij voor een goede basis.

De lessen van ArcGIS voor op School helpen niet alleen om GIS als tool onder de knie te krijgen, maar geven docenten ook een idee van de mogelijkheden van het lesgeven met GIS. Docenten worden geïnspireerd om met hun eigen creativiteit interessante en uitdagende opdrachten voor leerlingen te ontwikkelen. Bart de Wolf en zijn collega’s van het Lyceum Sancta Maria hebben bijvoorbeeld vijf StoryMaps ontworpen die leerlingen doornemen. Daarna worden zij in staat geacht om zelf een opdracht uit te voeren. Tenslotte, een grote wens van Bobby van Essen en het 4^de Gymnasium is de ontwikkeling van een doorlopende leerlijn met GIS, zodat brede implementatie binnen de school eenvoudiger wordt. Beide voorbeelden laten zien dat onderwijsvernieuwing door blijft gaan en dat docenten verder kijken dan de coronapandemie.

Heb je ideeën over of wil je bijdragen aan onderwijsvernieuwing met GIS? Neem dan contact op via onderwijs@esri.nl.