Kaarten brengen lokaal beleid tot leven in smart city Hilversum

Of het nu gaat om woningbouw, mobiliteit of een gezonde stedelijke leefomgeving; veel van de vraagstukken bij gemeenten hebben te maken met geo-informatie. Binnen de Gemeente Hilversum is deze trend niet onopgemerkt gebleven. Sinds 2016 zijn ze actief aan de slag met het op orde brengen van deze geografische en aanvullende data en het proactief beschikbaar maken van deze informatie voor de eigen organisatie én de inwoners. Esri Nederland is een van de leveranciers die helpt bij het verder ontwikkelen van smart city Hilversum.

“Er gebeurt zoveel om ons heen op het gebied van digitalisering en datagebruik, dat je als gemeente de vraag moet stellen: laten we het over ons heen komen of kiezen we een actieve rol? Wij hebben voor de laatste optie gekozen en zijn op zoek gegaan naar marktpartijen die ons hierbij konden helpen”, vertelt Vybeke Pieters, informatieadviseur bij de Gemeente Hilversum.

Het aanbestedingstraject had een bijzonder karakter, omdat de gemeente op zoek was naar een consortium van meerdere partijen die drie belangrijke taken kon oppakken. Ten eerste was er behoefte aan een partner die kon helpen bij het ontwikkelen van interne en publiekgerichte toepassingen. Ten tweede moest een open dataplatform worden opgezet. En ten derde was er hulp nodig bij het verzamelen van nieuwe data, bijvoorbeeld via sensoren, en het aanleggen van een goede infrastructuur hiervoor. Bovendien moesten de marktpartijen zich voor langere tijd aan het project willen verbinden. De winnende combinatie, onder aanvoering van Atos, is sinds afgelopen jaar aan de slag. 

Binnen de gemeente werd al gewerkt met een dataplatform, vakapplicaties, en een kaartviewer en er is een BI-team, maar het ontbrak aan mogelijkheden om de informatie algemeen beschikbaar te maken voor alle medewerkers. “Een van de doelen van het dataplatform Open Hilversum is het tegengaan van versnippering”, zegt Gaston Crolla, programmamanager bij de Gemeente Hilversum. “Neem als voorbeeld de nieuwe Omgevingswet, daar zijn verschillende afdelingen heel intensief mee bezig. We willen niet dat er informatie in Excel-sheets blijft hangen of dat er data wordt ingekocht, maar niet gedeeld. Het open dataplatform zorgt dat we een centraal punt hebben, waarbij we intern een ‘single source of truth’ hebben en transparant kunnen zijn naar onze inwoners.”  

Juist die samenwerking met inwoners is voor Hilversum erg belangrijk. Het open dataplatform is het vertrekpunt voor een gesprek met de stad en brengt interne beleidsscenario’s tot leven. Crolla: “Je kunt nog zo’n mooie bak met data hebben, maar je moet de slag kunnen maken naar communicatie en participatie. Een plek waar je duiding geeft, bijvoorbeeld over de ontwikkeling van de stad. Zo kunnen we met ArcGIS (software van Esri) inzichtelijk maken welke invloed plannen voor herontwikkeling van een wijk hebben op de dichtheid van woningen in het gebied. Het beantwoorden van de vraag ‘wat betekent dit voor mijn wijk?’, wordt met een snelle kaartweergave een stuk begrijpelijker en tastbaarder.”

Het is overigens niet de bedoeling dat de gemeente alles op een presenteerblaadje aanreikt. Er is meer dan genoeg ruimte voor burgers en bedrijven om eigen ideeën aan te dragen. Pieters: “We kijken eerst naar de vraag of het probleem, bepalen welke stakeholders er betrokken zijn en welke middelen er nodig zijn. Er zijn softwarelicenties beschikbaar voor inwoners en we denken graag mee over de uitvoering van ideeën. Ook kunnen we gezamenlijk optrekken, bijvoorbeeld bij het meten van snelheden, zoals een project in de Snelliuslaan of voor het aanmelden van bomen in de Bomen-app. Omdat zowel de inwoners als de gemeente met dezelfde data werken, ontstaan er ook minder snel conflictsituaties. Het is niet langer ‘de gemeente kan dat wel zeggen, maar ik zie dit gebeuren’. Dat is winst voor beide partijen, omdat we gezamenlijk werken aan een betere leefomgeving.” 

Participatie en open communicatie zijn de ene kant van de medaille bij een open dataplatform, bescherming van privacygevoelige informatie en governance zijn de andere. De Gemeente Hilversum krijgt om deze zaken te borgen hulp van het Stadspanel Data, een onafhankelijk adviesorgaan.  “Afgelopen najaar hebben we met behulp van sensoren de drukte in de winkelstraten gemeten en via een kaart met stoplichtkleuren gecommuniceerd. Natuurlijk is het hierbij belangrijk dat je deze sensorinformatie verzamelt, verwerkt en communiceert op een manier die voldoet aan de geldende wet- en regelgeving op het gebied van privacy”, stelt Crolla. “Daarnaast vragen we het Stadspanel Data geregeld om mee te denken over ethische aspecten van data-verwerking. Denk hierbij aan vraagstukken over profilering, uitsluiting of bevoorrechting.” 

Voor de initiatieven voor smart city Hilversum geldt geen einddatum. Pieters: “Er zijn zoveel beleidsgebieden, van stedenbouw tot erfgoed, waar kaartmateriaal van toegevoegde waarde kan zijn. We willen nog meer beleid omzetten in ‘stories’, zodat we het verhaal beter aan onze inwoners kunnen overbrengen.”

Komend jaar hoopt Crolla meer bedrijven aan te sluiten bij het open dataplatform Open Hilversum: “Het is een lastige tijd voor bedrijven. Het platform en de berg aan informatie kan bedrijven helpen om slimmere keuzes te maken. Het platform doorontwikkelen in samenwerking met het consortium is een van de zaken waar we ons komend jaar vol op zullen richten.” 

Samen met Esri Nederland ontwikkelde de gemeente Hilversum het dashboard ‘Wijken en Buurten’. Iedereen kan het dashboard online raadplegen en eenvoudig zelf een wijk of buurt selecteren. Aan de hand van data afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geeft het dashboard onder andere informatie over de leeftijdsopbouw, de samenstelling van huishoudens, het aantal bedrijven en het percentage huur- en koopwoningen in een buurt of wijk. Ook is het mogelijk om gebieden te vergelijken. Zo wonen er bijvoorbeeld ruim 13,300 mensen per vierkante kilometer in de Havenstraatbuurt, terwijl dit in het Raadhuiskwartier 3.660 personen zijn. En is te zien dat er in Hilversum-Oost (19 procent) meer kinderen wonen dan in het Centrum (13 procent).  Voor een ondernemer is het dashboard een interessant startpunt met nuttige informatie. Zo kan de ondernemer op basis van data bijvoorbeeld besluiten in een bepaalde wijk een tweede vestiging te openen of onderzoeken welk productaanbod het beste bij de demografie van het stadsdeel past. 

Het mooie aan dit dashboard dat andere gemeenten dit kunnen kopiëren en zelf kunnen gebruiken, zoals al door de gemeente Bronckhorst is gedaan. 

Auteur: Mirjam Adriaanse - ItsaRep