12 januari 2023
Datagedreven werken en de rol van GIS
Dit artikel is onderdeel van het rapport “Datagedreven werken in Nederland” dat eind januari 2023 verschijnt. Wilt u dit bij publicatiedatum meteen ontvangen? Vul dan op deze pagina uw gegevens in.
Datagedreven werken staat hoog op de agenda van veel organisaties. Organisaties willen profiteren van de kansen die technologische ontwikkelingen en data bieden. Kansen om slimmer, efficiënter, doelgerichter, klantgerichter, transparanter, veiliger te werken en kansen om een antwoord te hebben op grote, complexe maatschappelijke opgaven.
Overal lopen of starten projecten om datagedreven werken binnen organisaties te implementeren of verder te brengen. Hierbij is aandacht voor onderwerpen als organisatie, techniek, data, ethiek, privacy, security en cultuur. Bovenal is er aandacht voor het ondersteunen van mensen en processen in het benutten van data.
Esri Nederland, als leverancier van GIS-technologie, volgt het onderwerp datagedreven werken met belangstelling. Vanuit een focus op geografische data en ruimtelijke vraagstukken is GIS een van de instrumenten om datagedreven werken tot een succes te maken. Zowel in beleid, uitvoering als beheer. GIS wordt al decennia lang gebruikt binnen veel organisaties en draagt ook al decennia bij aan datagedreven werken. De vraag die we automatisch stellen is:
Wat betekent de huidige belangstelling en ambitie van organisaties om meer datagedreven te werken en welke invloed heeft dat op de rol van GIS?
Om antwoord te krijgen op deze vraag is een onderzoek in datagedreven werken gestart. Er zijn met meer dan twintig (programma) managers, adviseurs en Chief Data Officers gesprekken gevoerd om meer te leren over datagedreven werken. Over wat het is, waarom organisaties er een speerpunt van maken, wat er nodig is voor de implementatie en wat de rol is van GIS.
Waarom aandacht voor dit onderwerp?
Een belangrijke bevinding is dat datagedreven werken minder gaat om het bereiken van grotere efficiëntie en kostenbesparing en meer gaat over effectiviteit en waarde. Het gaat dan om het verhogen van de klantwaarde (beter bedienen van klanten), businesswaarde (minimaliseren van negatieve impact door slechte data) of publieke waarde (oplossen van maatschappelijke opgaven, vertrouwen krijgen van de samenleving).
Een andere belangrijke constatering is dat datagedreven werken een rol kan spelen in de hele beleidscyclus van beleidsvorming, planning, uitvoering, beheer naar monitoring en evaluatie. Van oudsher is er veel aandacht voor datagedreven werken in de processen rond bedrijfsvoering. Hierbij maken organisaties gebruik van dashboards voor financiën, HR-onderwerpen en de monitoring van de voortgang van projecten en andere uitvoeringstaken.
Datagedreven werken in beleidsontwikkeling is minder ver. Beleidsmedewerkers hebben soms de nodige weerstand om visies en plannen te baseren op data en analyse. Terwijl juist breed onderkend wordt dat de maatschappelijke opgaven zo complex zijn en ook zo met elkaar samen hangen, dat oplossingen zonder data analyse bijna onmogelijk zijn. Helemaal als het gaat om integraal, gebiedsgericht beleid.
In de gevoerde gesprekken kwam naar voren dat sommige mensen in organisaties datagedreven werken als een hype zien en sceptisch zijn. Anderen zien datagedreven werken als een bedreiging voor de kwaliteit van hun werk.
Verschillende implementatie aanpakken
Als het gaat om de implementatie van datagedreven werken, wordt vaak gesproken over verschillende niveaus van invoering of volwassenheid. Onderstaande figuur biedt daar een overzicht van.

Het grootste gedeelte van de bevraagde organisaties staan ergens net links of rechts van het midden. Er is een visie en strategie aanwezig, binnen afdelingen hebben sommige medewerkers al specifieke datataken, afdelingen delen onderling steeds meer data, er is aandacht voor datakwaliteit en steeds meer bewustzijn over benutten van data in processen en projecten.
Bij de implementatie zijn allerlei faseringen in omloop om datagedreven werken verder te brengen in organisaties. Afhankelijk van waar de organisaties staan kiezen ze voor een bepaalde volgordelijkheid. Het is lastig om te generaliseren welke stappen organisaties doorlopen. Iedereen kiest hier voor een eigen benaming en invulling. In veel gevallen is er wel sprake van een hybride aanpak, waarbij verschillende aspecten naast elkaar worden opgepakt. Bijvoorbeeld het starten met sterke use cases, het op orde brengen van data, het kiezen van een generiek dataplatform en tegelijkertijd ook mensen opleiden en meenemen in het proces. Vaak is er sprake van een combinatie van bottom-up en top-down activiteiten. Hierbij zijn er in de organisatie initiatieven van enthousiaste mensen die zelf aan de slag gaan met datavragen en wordt er tegelijkertijd gewerkt aan governance en structuur.
Geo en datagedreven werken
Alle bevraagde organisaties zijn het er over eens dat GIS een belangrijke bijdrage kan leveren aan datagedreven werken. Dan gaat het over de kracht van locatie om allerlei data te combineren en daarmee thema’s te verbinden. Maar ook over de kracht van kaarten en geografische visualisaties om nieuwe patronen en relaties in data te zien. Met name als het gaat om gebiedsgericht beleid en de aanpak van grote maatschappelijke opgaven is het benutten van geodata essentieel. Overigens is de mening dat lang niet altijd een kaart of een kaartviewer nodig is om geodata te analyseren. Het is prima mogelijk om geodata op de achtergrond te analyseren en de resultaten te presenteren in getallen of een dashboard. Kaartviewers worden door sommigen best ingewikkeld gevonden.
In veel organisaties is geo nog niet altijd voldoende aangehaakt bij de programma’s voor datagedreven werken. Dit geldt minder voor assetmanagement, waar geo wel een belangrijke factor is bij het datagedreven werken. Hier zijn vaak specifieke geo-teams actief voor het beheer en gebruik van de assetdata.
Soms is het beeld dat GIS-professionals onvoldoende open staan om een bijdrage te leveren aan het datagedreven werken. Ze hebben hun eigen tools, werkwijzen, interne klanten en richten zich traditioneel veel op databeheer. Omgekeerd zien sommige GIS-professionals het datagedreven werken als een hype voor iets wat ze al jaren doen. Daar komt bij dat GIS-mensen vaak in afdelingen of teams werken op andere plaatsen in de organisatie dan waar het datagedreven werken geïnitieerd wordt. Dit alles helpt niet om GIS-professionals maximaal te betrekken.
Een aantal mensen is overigens van mening dat we geodata veel meer gewoon als data moeten zien en van GIS niet iets bijzonders moeten maken. Hiermee plaatsen GIS professionals zich onbewust buiten de ontwikkelingen rond datagedreven werken. Iemand zei zelfs dat we maar moeten stoppen met het woord GIS. Net als bij andere software gaat het immers om functionaliteit om data in te winnen, te beheren, te analyseren en te ontsluiten en daarmee maximale waarde te halen.

Dit artikel is onderdeel van het rapport “Datagedreven werken in Nederland” dat eind januari 2023 verschijnt. Wilt u dit bij publicatiedatum meteen ontvangen? Vul dan op deze pagina uw gegevens in.