26 juni 2024
GIS als verbindende factor tussen beleid en techniek
De provincie Noord-Brabant moet van het gas af. Om daarbij te kunnen blijven voldoen aan de energievraag, neemt het belang van duurzame energiebronnen verder toe. GIS speelt bij het in kaart brengen van deze bronnen een essentiële rol. Consultancy- en engineeringbureau IF Technology in Arnhem onderzocht in hoeverre aquathermie als duurzame warmtebron een oplossing is voor de gasvrije verwarming van de Brabantse bebouwde omgeving.
Aquathermie is een duurzame manier om gebouwen te verwarmen of te koelen met behulp van water. De bronnen hiervoor zijn oppervlaktewater, afvalwater en drinkwater. Bastiaan Rus, projectleider Overheid bij IF Technology vertelt over de samenwerking met de provincie Noord-Brabant: “Hoewel Nederland een waterrijk land is, wordt aquathermie nog niet veel toegepast. De provincie Noord-Brabant zag hierin wel mogelijkheden en benaderde ons om de potentie en haalbaarheid van aquathermie te onderzoeken. In Noord-Brabant is voldoende water om te benutten voor de winning en opslag van warmte.”
Overstap van aardgas naar duurzame alternatieven
Net als alle provincies staat ook de provincie Noord-Brabant voor de opgave van de warmtetransitie. In de zoektocht naar een antwoord op de vraag hoe alle gebouwen in de provincie de overstap moeten maken van aardgas naar duurzame alternatieven, werken regio’s al samen aan een Regionale Energiestrategie en gemeenten via hun Transitievisie warmte en Uitvoeringsplannen. Quinten Boersma, specialist Geologie & GIS bij IF Technology: “Lang niet alle overheden hebben bruikbare data beschikbaar. Bij de provincie Noord-Brabant vielen we met onze neus in de boter. Voor dit project heeft zij een Brabantbreed Warmtebronnenregister met data in ArcGIS beschikbaar gesteld.”
Mede dankzij deze beschikbare data kon IF Technology kennis toevoegen aan bestaande modellen om zo regionale kaarten te maken. “De regionale kaarten die wij ontwikkelden, geven inzicht in de integratie tussen de warmtevraag van de bebouwde omgeving, de aquathermiepotentie en de toegestane buffercapaciteit per seizoen”, licht Boersma toe. “Uiteindelijk wil je weten hoeveel procent van de gebouwen je van energie kan voorzien met het beschikbare water in de provincie. Om hierop een antwoord te kunnen geven, hebben we de kaart van aquathermie van de provincie naast de andere beschikbare kaarten gelegd.”
Drie scenario's voor warmtewinning uit water
Om het risico van dubbele reservering van hetzelfde stuk oppervlaktewater te voorkomen, heeft IF Technology de provincie op basis van de warmtevraag in verschillende clusters verdeeld. De bodem onder elk cluster kan gebruikt worden voor warmteopslag. Met behulp van watertypekaarten zijn vervolgens potentieberekeningen gemaakt: welk cluster mag welk stukje water gebruiken? Aan de hand van deze inzichten zijn drie scenario’s geschetst waarin warmte uit water gewonnen kan worden met de bijbehorende kosten. Rus: “Daaruit kwamen een uitstekend geschikt, een geschikt en een matig geschikt scenario. De geschiktheid hangt onder meer af van de afstand tussen de waterbron en de bebouwde omgeving, de beschikbare opslagcapaciteit in de bodem, en de warmtevraag in het warmtecluster. De resultaten hiervan laten zien in hoeverre aquathermie een geschikte duurzame warmtebron is voor een warmtecluster.
Combinatie Aquathermie met andere oplossingen
Met het gebruik van GIS kunnen we dus inzichtelijk maken hoeveel energie via water kan worden geleverd. Rus: “Hoewel in de provincie Noord-Brabant op zich voldoende oppervlaktewater aanwezig is, bleek uit de berekeningen dat uiteindelijk maar zo’n 15 procent daarvan benut kan worden voor aquathermie. Door de aanwezigheid van dorpskernen en stadskernen ontstaat namelijk veel vraag naar warmte in een relatief klein gebied. Het totale aanbod van oppervlaktewater is weliswaar heel groot, maar niet in de gebieden waar dat nodig is. Dit was alleen te achterhalen door de verschillende data op de kaart te plotten.”
Desondanks kan aquathermie lokaal tóch een belangrijke oplossing zijn. Het is namelijk een langzame ontwikkeling, waarbij men verschillende oplossingen aanvankelijk zal combineren. “De verwachting is dat men eerst zal inzetten op aansluiting op het warmtenet en dit later zal aanvullen met een aquathermisch systeem”, zegt Rus. “Vanwege de drukte in de ondergrond in bebouwde omgevingen zien we hierin wel een uitdaging; hoe kan je de warmte eerlijk delen en opslaan? Hierdoor zien wij dat de regie op het gebruik van oppervlaktewater en de bodem als duurzame warmte- en opslagbron een steeds belangrijker wordt. Beleidsmakers hebben hier een belangrijke taak in.”, sluit hij af.
