Inzicht en samenhang bij energietransitie, klimaatadaptatie en andere opgaven met de Opgave In Kaart Canvas

Overal in ons land werken mensen aan opgaven om onze leefomgeving gezond, veilig en aantrekkelijk te houden. Opgaven zoals de energietransitie, klimaatadaptatie, slimme mobiliteit of het verbeteren van de luchtkwaliteit. Vaak spelen er meerdere opgaven tegelijkertijd binnen een gebied. Het is daarom belangrijk om inzicht te hebben in de samenhang tussen de verschillende opgaven. Kaarten zijn hierbij onmisbaar.

Bij de aanpak van de opgaven moet rekening gehouden worden met veel verschillende belangen. Goede samenwerking is de sleutel tot succes. Het helpt daarbij als betrokkenen op het juiste moment over de juiste informatie beschikken om besluiten te nemen. Om de informatiebehoefte van te voren goed in beeld te brengen is de Opgave In Kaart Canvas een handig instrument. Met het ArcGIS-platform kunnen vervolgens de gewenste informatieproducten gerealiseerd worden.

Opgaven

Het lijstje opgaven met impact op de fysieke leefomgeving in Nederland is groot. Denk aan de ruimtelijke adaptatie om ons land klimaatbestendig te maken door de aanpak van hitte, droogte, wateroverlast en de gevolgen van overstromingen. Of de energietransitie om over te stappen op duurzaam opwekbare energiebronnen. Of de bouwopgave om voor 2030 zo’n 1 miljoen nieuwe woningen te realiseren. Of het aanpakken van de negatieve gevolgen van bevolkingsdaling, streven naar circulaire economie, verbeteren van de luchtkwaliteit, vervanging van vitale bruggen en viaducten, saneren van asbestdaken. Het lijstje is nog veel langer. Wat is er nodig om met deze opgaven aan de slag te gaan?

Kenmerken opgaven

De gekozen aanpak hangt nauw samen met de kenmerken van deze opgaven.

Belanghebbenden

Voor al de genoemde opgaven geldt dat er niet één probleemeigenaar is. Het oppakken kan alleen door nauwe samenwerking tussen meerdere partijen. Hierbij spelen vaak verschillende en soms tegenstrijdige belangen een rol. Het is noodzakelijk om aandacht te hebben voor wie welke rol heeft met welke belangen tijdens het proces. Daarnaast is het zinvol om na te denken over wanneer belanghebbenden geïnformeerd en betrokken moeten worden. De wethouder is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de politieke keuzes, het informeren van de gemeenteraad en de besluitvorming. Ambtelijke medewerkers vertegenwoordigen de verschillende domeinen die geraakt worden door de opgave. Inwoners merken direct of indirect de gevolgen van maatregelen in hun leefomgeving en hebben recht op inspraak. Ketenpartners als woningcorporaties, netbeheerders en andere bedrijven leveren een bijdrage aan de informatievoorziening, maar ook aan de concrete maatregelen. De lijst met belanghebbenden is afhankelijk van de opgave divers en uitgebreid.

Complexiteit

De opgaven zijn zeer complex en er bestaan veel onzekerheden. Afhankelijk van voorspellingen en aannames zijn er meerdere scenario’s mogelijk voor de juiste aanpak. Continue komen technologische vernieuwingen beschikbaar die van invloed zijn op de scenario’s. Het is essentieel om alle betrokkenen goed te informeren over de mogelijkheden, de onzekerheden en risico’s.

Wederzijdse beïnvloeding

De opgaven hebben invloed op elkaar. Een positieve actie voor de ene opgave kan een nadelig effect hebben voor de andere opgave en omgekeerd. Dit komt onder meer omdat opgaven samen komen op één locatie, zoals een straat, een wijk of een gemeente. Met een integrale aanpak kunnen de opgaven op één locatie in samenhang opgepakt worden. Dit zogenaamde ‘meekoppelen’ zorgt voor efficiëntie.

Aanpak opgaven

Het zijn veelal programmamanagers, projectleiders en beleidsadviseurs die met de opgaven aan de slag gaan. Met hun teamleden zijn zij het die de aanpak bedenken en uitvoeren. Zij werken aan het bepalen van de scope, fasering, betrekken van belanghebbenden, maken van uitvoeringsplannen, opzetten van de communicatie, voorbereiden van de besluitvorming en meer.

   De aanpak van een opgave vraagt een overzicht van stappen, activiteiten en belanghebbenden

Informatievoorziening

Voor een goed inzicht in de huidige situatie laten programmamanagers en beleidsmakers vaak verschillende onderzoeken uitvoeren. Specialisten verzamelen veel data om advies te geven en besluiten te ondersteunen. Het is raadzaam om voor grote opgaven een goede informatievoorziening in te richten. Dit maakt het mogelijk om gedurende de gehele looptijd van de opgave de data te beheren, uit te wisselen, te verrijken, voor iedereen beschikbaar te hebben en te gebruiken bij het modelleren van scenario’s.

De kracht van een locatiegerichte benadering

Opgaven zijn onlosmakelijk verbonden met de locatie waar ze spelen. Over de locatie is vaak veel data beschikbaar bij veel verschillende partijen. Door deze bestaande data te combineren en te analyseren ontstaat inzicht waar de problemen spelen én hoe deze met elkaar samenhangen. Dit geografisch analyseren kan met een GIS (Geografisch Informatie Systeem). Een GIS gebruikt locatie als verbindend mechanisme. GIS is hét hulpmiddel om de informatievoorziening rond opgaven in te richten. Het biedt functies als het verzamelen, beheren en uitwisselen van data, het visualiseren in kaarten en het analyseren van data om trends en patronen te herkennen. GIS-analyses brengen bijvoorbeeld in beeld waar kwetsbare functies zijn voor hitte of hevige regenval. Of waar zich duurzame warmtebronnen bevinden en welke wijken geschikt zijn voor een warmtenet. Of waar veel sprake is van leegstand of een verouderd rioleringssysteem of veel geluidshinder om hier vervolgens maatregelen te nemen.

ArcGIS als platform om samen te werken

Een modern GIS-systeem werkt als een platform: het zorgt ervoor dat data beschikbaar is en gedeeld wordt binnen en tussen organisaties en het kent een tal van applicaties en integratiemogelijkheden met andere systemen. Het ArcGIS-platform heeft alle ingrediënten om opgaven succesvol te ondersteunen.

Het bevat een grote hoeveelheid open en direct bruikbare data over klimaat, bevolking, energie, bodem en ondergrond, infrastructuur, water, natuur en nog veel meer.

Tientallen apps en dashboards binnen het platform helpen om de data mee te analyseren en te visualiseren. Voor elke doelgroep en elk gebruik is er een app te configureren.

ArcGIS is ook een samenwerkingsplatform. Het biedt de mogelijkheid om alle betrokkenen op één plek van data, informatie en inzicht te voorzien. Of de apps nu op een telefoon of een desktop draaien, ze kunnen allemaal gebruik maken van dezelfde databronnen.

Via een portaal is te regelen wie wat wel of niet mag zien of bewerken. Het portaal zorgt voor veilige toegang en autorisaties. Het portaal bevat ook functies voor participatie. Gebruikers krijgen via het portaal de informatie en apps die ze nodig hebben om een bijdrage te leveren en mee te praten over de aanpak. Allemaal beschikbaar als SaaS waardoor het direct inzetbaar is.

Het ArcGIS-platform is ideaal om de informatievoorziening rond een opgave in te richten.Een GIS wordt ingericht door de specialist, zodat iedereen die een rol heeft binnen de opgave informatieproducten krijgt die nodig zijn voor zijn rol, afgestemd op de fase waar het programma zich in bevindt. 

Opgave In Kaart Canvas

Om in beeld te brengen hoe het ArcGIS-platform een bijdrage kan leveren aan een succesvolle aanpak van een opgave is de Opgave In Kaart Canvas ontwikkeld. Deze canvas helpt in de eerste plaats om inzichtelijk te maken hoe en wanneer belanghebbenden betrokken kunnen worden bij een opgave. Door bij aanvang van een programma daarover na te denken kan de programmanager een informatievoorziening inrichten dat gedurende het programma zowel de inhoudelijke analyses alsook de communicatie met stakeholders ondersteunt.

Stappen

Uitgangspunt bij de Opgave In Kaart Canvas is dat een programma verschillende stappen doorloopt met verschillende activiteiten, resultaten en belanghebbenden. Per stap hebben de belanghebbenden een informatiebehoefte en zijn er communicatiemiddelen. Afhankelijk van de informatiebehoefte zijn de gewenste data, analyse, visualisatie en app te kiezen. De Opgave In Kaart Canvas brengt dit geheel in beeld.

Workshop als eerste stap voor samenwerking

Een workshop van een halve dag is al voldoende om een overzichtelijke canvas op te leveren.

Het begint met het helder maken van de doelstellingen en scope van de opgave. Vervolgens worden onder elkaar de verschillende belanghebbenden op een rijtje gezet en naast elkaar de verschillende stappen die de aanpak vormen voor de opgave. Dan is per stap te bepalen welke activiteit moet plaatsvinden en welke data en functionaliteit daarvoor nodig zijn. Verschillende belanghebbende kunnen verschillende data gebruiken of leveren. Als laatste wordt per stap gekeken welk informatieproduct (app, dashboard, analysetool, storymap) kan voorzien in de functies voor de belanghebbenden.

Voordelen

De Opgave In Kaart Canvas is een effectief middel om aan de slag te zijn met de kansen van GIS en informatievoorziening voor een opgave. Zeker als dat samen met verschillende betrokkenen wordt gedaan. Het wordt in één oogopslag duidelijk wie welke informatie wanneer nodig heeft om datagestuurd beslissingen te nemen of maatregelen uit te voeren. Informatievoorziening staat veelal niet hoog op de agenda bij de aanpak van de opgaven. Door het inzetten van de canvas ervaart iedereen het belang hiervan.

Met een ingevulde Opgave In Kaart Canvas is het een kleine stap om daadwerkelijk met de informatievoorziening aan de slag te gaan. Dit begint met het inrichten van het ArcGIS-platform voor de specifieke opgave, waarna al snel gestart kan worden met het verzamelen van specifieke data, het doen van analyses, het maken van scenario’s en visualisaties en het configureren van de apps.

Voordelen van een informatieplatform

Als het informatieplatform is ingericht en de eerste databronnen en apps zijn gerealiseerd, worden de voordelen voor de aanpak van de opgave al snel duidelijk. Via het portaal is er één plek waar iedereen de data kan vinden. Mensen kunnen op deze plek ook hun eigen data plaatsen en zelf bepalen wie deze data op welke manier mag zien. Het betekent dat iedereen, mits met de juiste rechten, altijd toegang heeft tot dezelfde data en tot dezelfde actualiteit. Dit voorkomt onnodig data rondsturen en miscommunicatie doordat mensen hun inzicht hebben verkregen op basis van verouderde  data.

Een belangrijk voordeel is ook dat de data en ook de modellen gedurende de looptijd van de opgave beschikbaar blijven en tevens verrijkt kunnen worden. Door deze archieffunctie is terug te kijken met welke data en modellen besluiten genomen zijn. Als er nieuwe data komt, zijn modellen opnieuw uit te voeren, waardoor nieuwe inzichten ontstaan.

Een heel belangrijk voordeel is dat het platform de mogelijkheid biedt om een informatieproduct te maken wat precies past bij de behoefte van de belanghebbende op een bepaald moment in het proces. Voor de specialist is dat misschien een analysetool om scenario’s te berekenen, voor de bestuurder een storymap om te besluiten over het wenselijke scenario, voor de bewoners een website met informatie over welke maatregel zij zelf kunnen nemen om een bijdrage te leveren aan de opgave.

Tenslotte vereenvoudigt het informatieplatform de samenwerking tussen alle betrokkenen. Het biedt een plaats waar iedereen terecht kan voor informatie en inzicht. Door middel van allerlei apps kunnen belanghebbenden gegevens en inzichten met elkaar delen.

ArcGIS voor een succesvolle aanpak van opgaven

Het ArcGIS informatieplatform is een onmisbaar hulpmiddel bij de succesvolle aanpak van opgaven in de leefomgeving. Het geeft elke belanghebbende passend inzicht in de samenhang tussen opgaven, doelen, activiteiten, belangen en maatregelen. Het invullen van de Opgave In Kaart Canvas is de ideale start om de wensen voor het informatieplatform in beeld te brengen.